Δασικοί χάρτες, Κτηματολόγιο, Τ.Π.Σ. και Π.Δ. αλλάζουν τον χάρτη της ιδιοκτησίας στο νησί μας
Η Ικαρία, ένας τόπος ιδιαίτερος, με ιστορικά διαμορφωμένη αραιοκατοίκηση, έντονη φυσική ομορφιά και ξεχωριστή πολιτισμική ταυτότητα, βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις των τελευταίων δεκαετιών: τη δραματική συρρίκνωση της οικοδομήσιμης γης.
Η Δασολόγος – Περιβαλλοντολόγος κ. Ελένη Χ. Μανώλη αναλύει με σαφήνεια και επιστημονική τεκμηρίωση τις αιτίες, τις συνέπειες και τις ενδεχόμενες λύσεις αυτής της κρίσης, που αγγίζει άμεσα τη ζωή κάθε Ικαριώτη, κάθε ιδιοκτήτη γης στο νησί μας και τελικά το μέλλον των παιδιών μας εδώ. Ένα άρθρο καίριο, ρεαλιστικό, μα και με ελπίδα για διεκδίκηση και συλλογική εγρήγορση.
Ακολουθεί το άρθρο της Δασολόγου – Περιβαλλοντολόγου κ. Ελένης Χ. Μανώλη (10/05/2025):
Η ΣΥΡΡΙΚΝΩΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΙΣΤΙΚΗΣ ΓΗΣ ΣΤΗΝ ΙΚΑΡΙΑ
Τα τελευταία χρόνια εμείς οι Καριώτες αλλά και οι έχοντες οποιαδήποτε ιδιοκτησία στο νησί έχουμε βρεθεί μπροστά σε μεγάλες αλλαγές που αφορούν τον χαρακτήρα με συνέπεια και την χρήση, αλλά και την ιδιοκτησία της γης.
Οι αλλαγές αυτές οφείλονται στην εκπόνηση των δασικών χαρτών, τη σύνταξη του κτηματολογίου αλλά και του χωροταξικού σχεδιασμού τόσο του παλιού (μέσω του ΣΧΟΟΑΠ) αλλά και του νέου με το εκπονούμενο Τ.Π.Σ. Έργα μεγάλα, πανελλήνιας εμβέλειας, που οπωσδήποτε έπρεπε να έχουν εκπονηθεί από χρόνια με γνώμονα όμως τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας αλλά και την προστασία του περιβάλλοντος.
Τα πράγματα ας πούμε ότι ξεκίνησαν από τον Ιανουάριο του 2021 όπου αναρτήθηκαν οι δασικοί χάρτες για όλο το νησί εκτός των ορίων των οικισμών όπως αυτοί είχαν αποτυπωθεί στο ΣΧΟΟΑΠ. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι εντός των ορίων δεν υπήρχαν δασικές εκτάσεις, απλά δεν μπορούσαμε να τις δούμε. Ο δασικός αυτός χάρτης λοιπόν έδινε στο μεγαλύτερο μέρος του νησιού δασικό χαρακτήρα (περίπου στο 80-90 %). Ακολούθησε η διαδικασία των ενστάσεων και η εξέτασή τους από την επιτροπή (η οποία ξεκίνησε στο τέλος του 2024). Εν τω μεταξύ είχε ξεκινήσει και η διαδικασία κτηματογράφησης από τις αρχές του 2019. Εν μέσω κτηματογράφησης όμως (το 2021) ψηφίστηκε νέος νόμος όπου στην ουσία έλεγε ότι αν μία έκταση χαρακτηρίζεται δασική και συγχρόνως δεν έχει τίτλους ιδιοκτησίας πριν από το 2001 η κυριότητα της περνάει στο Δημόσιο. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα κατ’ αρχήν όλα τα
συμβόλαια που έγιναν (για εκτάσεις που θεωρούνται δασικές) μετά το 2001, αν δεν υπήρχαν πρότεροι τίτλοι, επί της ουσίας να θεωρούνται άκυρα. Δυο αντιπροσωπευτικά παραδείγματα αξίζει να αναφερθούν, σε περίπτωση αγοραπωλησίας να υπάρχει μεν διαθήκη από παλιά (η οποία δεν θεωρείται τίτλος) και η αποδοχή της (αυτό θεωρείται τίτλος) να έγινε μετά το 2001 και πριν την αγοραπωλησία, τότε η έκταση που αγοράστηκε περνάει στο Δημόσιο.
Επίσης, περίπτωση διαθήκης παλιάς, όπου ο διαθέτης όμως πέθανε μετά το 2001, επομένως
και η αποδοχή έγινε μετά, η κυριότητα της έκτασης περνάει και πάλι στο Δημόσιο. Όπως ξέρουμε όλοι, η Ικαρία για διάφορους ιστορικούς, κοινωνικούς και λοιπούς λόγους ακόμα και εξαιτίας της κατάστασης που διαμορφώθηκε στο Υποθηκοφυλακείο Ευδήλου τις περασμένες δεκαετίες ,έχει έλλειψη τίτλων. Επίσης εντός των υποτιθέμενων ορίων των οικισμών το κτηματολόγιο είχε στοιχεία ποιες εκτάσεις είναι δασικές και αν δεν υπήρχαν οι κατάλληλοι τίτλοι, πολλοί ιδιοκτήτες βρέθηκαν στη δυσάρεστη θέση να δουν ότι το τωρινό χωράφι που ήταν δίπλα στο σπίτι τους και σκόπευε να χτίσει ένα σπίτι το παιδί τους, τώρα όχι απλώς δεν μπορεί, αλλά χάνουν και την ιδιοκτησία του.
Σαν αποκορύφωμα της όλης κατάστασης έρχεται το Π.Δ που βγήκε μέσα στις μέρες του Πάσχα και που στην ουσία απ’ ότι λένε οι ειδικοί θα περιορίσει ακόμα περισσότερο τη δόμηση και εκτάσεις κάτω των 2 στρ. εντός οικισμού δεν θα θεωρούνται οικόπεδα αλλά χωράφια. Στο Π.Δ αυτό θα πρέπει να εναρμονιστούν τα εκπονούμενα Τ.Π.Σ (Τοπικά Πολεοδομικά Σχεδια), να ορίσουν ζώνες εντός των οικισμών κλπ, κλπ. Το πιο πιθανό βέβαια είναι να συρρικνωθούν περαιτέρω τα όρια των οικισμών.
Όπως είναι φυσικό σε τέτοιες συνθήκες η αξία της γης ανεβαίνει κατά πολύ (π.χ οικόπεδο 1 στρ. στον Άγιο Πολύκαρπο και στα Μαντριά να πουλιέται 50.000 ευρώ) και ένα νέο παιδί που θέλει να μείνει στο νησί και να χτίσει ένα σπίτι για να κατοικήσει, να μην μπορεί να το κάνει και να αναγκάζεται να μεταναστεύσει.
Συνοψίζοντας, όλες οι παραπάνω μεταβολές έχουν σαν αποτέλεσμα την έλλειψη οικοδομήσιμης γης για τους κατοίκους και την μη κάλυψη των στεγαστικών τους αναγκών.
Στους παραπάνω σχεδιασμούς που λίγο ως πολύ ισχύουν για όλη την Ελλάδα έρχεται να προστεθεί ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του νησιού αν όχι μοναδικό, σίγουρα σπάνιο στον Ελλαδικό χώρο. Αυτό, είναι ο τρόπος δόμησης των οικισμών και η αραιοκατοίκησή τους. Οι Καριώτες από τους περασμένους αιώνες αναζητώντας γη για να ζήσουν, σίγουρα δεν διάλεξαν όπως είπε κάποιος τους γειτόνους τους, αλλά διάλεξαν ένα μέρος να είναι ασφαλές και αθέατο από τη θάλασσα (τους πρώτους αιώνες με το φόβο των πειρατών), μετά να είναι με κάπως ομαλές κλίσεις για να θεμελιωθεί το κτίσμα, να έχει ει δυνατόν κάπου κοντά νερό, να έχει καλλιεργήσιμη γη κλπ. Οι προϋποθέσεις να βρεθούν όλα αυτά μαζί σε ένα ορεινό και
βραχώδες τόπο ήταν λίγες, επομένως εξ ανάγκης απομακρύνθηκαν ο ένας απ’ τον άλλον και διάλεξαν μέρη όπου μπορούσαν να επιβιώσουν. Κάπως έτσι δημιουργήθηκαν οι πρώτοι οικισμοί και κάπως έτσι συνεχίστηκαν άλλοτε πιο πυκνοκατοικημένοι και άλλοτε πιο αραιοκατοικημένοι με αποτέλεσμα την σημερινή μας φυσιογνωμία. Αυτή είναι η παράδοση μας και αυτό είναι μέρος της πολιτιστικής μας ταυτότητας.
Η διατήρηση της φυσιογνωμίας μας και της πολιτιστικής μας ταυτότητας θεωρώ ότι
είναι απαραίτητη και αναγκαία και ίσως βοηθήσει και στη λύση των παραπάνω προβλημάτων.
Με ποιο τρόπο αναρωτιέται κανείς…
Θα έπρεπε να γίνει μία διερεύνηση από τους αρμόδιους φορείς (Δήμο, Βουλευτή, Επιστημονικούς φορείς και συλλόγους) με τη συνδρομή κυρίως νομικών που ασχολούνται με περιβαλλοντικά θέματα ,με ποιο τρόπο θα μπορούσε το νησί να εξαιρεθεί του γενικού κανόνα που ορίζει την πολεοδόμηση σε όλη την Ελλάδα, λόγω της μοναδικότητας του και βάσει αυτής της μοναδικότητας να θεσμοθετηθούν οι προδιαγραφές εκείνες που θα διέπουν την χωροθέτηση των διαφόρων χρήσεων.
Φυσικά θα υπάρξουν κανόνες όμως δεν θα βλέπουμε παλιές κατοικίες όπως γίνεται σήμερα, να βγαίνουν εκτός οικισμών με τις εφαρμοζόμενες προδιαγραφές.
Ένα δεύτερο που πρέπει να γίνει, είναι οι αρμόδιοι φορείς να επιδιώξουν συνάντηση με την μελετητική ομάδα που εκπονεί την Β φάση του Τ.Π.Σ και πριν αυτή ολοκληρωθεί. Πρέπει να επεξηγηθεί και να γίνει αντιληπτό από τους μελετητές ότι οι ανάγκες στέγασης του Καριώτικου λαού δεν εξυπηρετούνται με τους παρόντες σχεδιασμούς και τους επερχόμενους και πάνω σ’ αυτή την προοπτική να αναζητηθούν λύσεις, συνυπολογίζοντας όμως και τον κυρωμένο δασικό χάρτη (πράγμα το οποίο δεν είχαν κάνει στην Α’ φάση), γιατί διαφορετικά κάθε χωροθέτηση θα είναι στον αέρα. Φυσικά χρειάζονται και άλλα πολλά στην πορεία…
Κλείνοντας καταλαβαίνω ότι κάποια πράγματα μπορεί να φαντάζουν δύσκολα έως ανέφικτα, όμως αν δεν διεκδικήσουμε το μέλλον μας και το μέλλον των παιδιών μας σ΄ αυτόν τον τόπο, τα πράγματα θα γίνουν ακόμα χειρότερα.
Ικαρία, Μάης 2025
Ελένη Χ. Μανώλη
Δασολόγος – Περιβαλλοντολόγος
